Bệnh do Nấm Pythium và Phytophthora gây ra, bệnh này còn gọi là bệnh CHẾT NHANH trên cây phong lan

Tác nhân gây hại: Do nấm Phytophthora palmivora và  đôi khi có cả nấm Pythium ultimum gây ra.

Điều kiện phát triển:

Thường thì do độ ẩm giá thể quá cao như mưa dầm hoặc giá thể bị mục, giò lan hơn 3 năm không thay giá thể, rễ sống trùm lên rễ chết… nấm sinh sôi dưới gốc, chúng xâm nhập vào cây lan từ rễ, cổ rễ, gốc gây ra thối dưới gốc, sau đó từ từ lan lên trên gây tóp giả hành

Sau đây chúng tôi xin chia sẻ bài viết của anh Nguyễn Ngọc Hà biên dịch và biên soạn cùng các hình ảnh rõ ràng, cận cảnh về căn bệnh này:

Bệnh xảy ra trên tất cả các giống lan, nhưng thường gặp hơn cả là trên các giống lan ĐA THÂN có giả hành như Dendrobium, Vũ Nữ, Cattleya, Địa Lan…

Nấm Phytophthora và Pythium là nấm thủy sinh, nên khi độ ẩm không khí cao, độ ẩm giá thể cao vào mùa mưa hoặc tưới đọng nước qua đêm, nấm sẽ sinh sôi nảy nở và xâm nhập hại cây lan nhà bạn.

Chúng xâm nhập qua vết xước, vết côn trùng chích hút, cọ sát hoặc lay gâp dập các mô biểu bì….

Thường thì do độ ẩm giá thể quá cao như mưa dầm hoặc giá thể bị mục, giò lan hơn 3 năm không thay giá thể, rễ sống trùm lên rễ chết… nấm sinh sôi dưới gốc, chúng xâm nhập vào cây lan từ rễ, cổ rễ, gốc gây ra thối dưới gốc, sau đó từ từ lan lên trên gây tóp giả hành. Giả hành từ từ chuyển qua màu vàng như bị luộc chín sau đó màu như rơm ngâm nước, rồi từ từ khô tóp lại, gục ngọn và chuyển sang màu đen. Chính vì thế mới gọi là thối đen.

Hoặc có 1 số giống lan gần như khi bị thối đã màu đen và vết đen lan ra xung quanh dần dần.

Sau một vài ngày khi bạn phát hiện gốc bị thối ủng và lan dần lên trên thì lúc này đã muộn, không còn cách nào cứu được nữa. Bạn chỉ có thể vớt vát một chút ít phần giả hành phía ngọn nếu chỗ đó chưa bị thối ủng để giành ươm kei.

Những giống lan thường bị tình trạng này là Giả Hạc (Phi Điệp), Kiều (Thủy Tiên), Dendro, Cattleya, Đùi Gà, Kèn, các giống lan có lông đen, Kim Điệp, Ngọc Thạch, Trúc Quan Âm….

Khi giò lan nhà bạn bị tình trạng này thì bạn nên nhổ lên trồng lại nếu thấy bệnh tình tiến triển cùng 1 lúc trên nhiều giả hành hoặc giò lan đã hơn 2 năm chưa thay giá thể. Nếu bị ít thì bạn nên tách triệt để phần giả hành bị bệnh đi và mang ra khỏi vườn ngay lập tức.

Nấm đã tấn công và bạn nhìn thấy bằng mắt thường thì phải làm vậy thôi, muốn cứu giả hành bệnh gần như không tưởng. Nếu bạn cứ cố nuôi hy vọng và chỉ phun thuốc chữa bệnh thì có khi lây lan chết cả giò.

Nguyên tắc chung đó là tách sát gốc giữa giả hành bệnh và giả hành không bệnh (dùng kéo mỏng sắc và mũi thật nhọn hoặc dao dọc giấy để tách), sau đó phun thật đẫm, thậm chí là ngâm cả giò lan vào dung dịch thuốc diệt nấm. Sai lầm cơ bản của các bạn đó là lan bị bệnh từ gốc mà chỉ tập trung phun thuốc vào giả hành hoặc lá. Nguyên nhân nằm ở giá thể (chậu lan, khúc gỗ, miếng dớn…) và nằm ở bộ rễ, vì thế bạn phải xử lý triệt để nguyên nhân.

Sai lầm thứ 2 là khi bạn thấy cây lan lá nhăn nheo, giả hành tóp lại mà không chịu quan sát gốc và rễ xem nó có thối không, cứ nghĩ là lan thiếu độ ẩm rồi cố gắng tưới cho thật nhiệt tình. Đến khi từ giả hành non lây sang tới giả hành mẹ, rồi từ từ lây qua giả hành bà. Cho tới khi cả giò lan gục hoàn toàn, chỉ có thể vứt bỏ toàn bộ.

Sai lầm thứ 3 là tưới nước với vòi phun áp suất cao, vừa làm xước lan, mở cửa cho nấm và vi khuẩn xâm nhập, vừa tạo điều kiện cho nấm theo hạt nước bắn sang giò khác làm lây cả giàn lan.

Nếu nấm xâm nhập vào chỗ nào đó giữa giả hành lan, thì lan nhà bạn bị gục ở giữa giả hành, gốc không bị gì cả, ngọn không bị gì cả. Lúc này bạn đi hỏi các thầy, thầy thì phán nó bị ăn nắng chiều rồi gục, thầy nói nó nóng quá gục, thầy kia nói nó bị vi khuẩn thối nhũn, thầy nọ nói nó bị gió quật gục…. Bao nhiêu thầy sẽ có bấy nhiêu ma. Nếu bị nóng tự gục thì màu sắc chỗ gục sẽ nhạt và trong hơn so với bị nấm.

Nếu nấm xâm nhập vào ngọn thì sẽ sinh ra thối ngọn, thối lá non. Vết thối màu vàng nâu, vàng ủng như bị luộc, viền giữa vùng bệnh và không bệnh không xác định rõ ràng. Bạn có thể rút ngọn hoặc vặt lá dễ dàng khi nấm lan tới giả hành. Sau 1 thời gian, chỗ bị bệnh sẽ chuyển sang màu đen.

Đặc điểm nhận dạng để không bị nhầm lẫn giữa thối đen và thối nhũn là: THỐI ĐEN KHÔNG CÓ MÙI THỐI. Có cố gắng bóp nát, vắt nước của vùng bị bệnh ra ngửi cũng không thấy mùi thối. Mùi chỉ hơi hơi (chút xíu thôi nhé) tanh tanh. Mùi tanh không phải kiểu tanh của cá. Kết hợp 1 chút mùi ủng như kiểu rau bạn ngâm nước 2 ngày cho nó úng chết vậy.
   
VIỆC ĐẦU TIÊN CẦN LÀM LÀ CÁCH LY VÀ NGỪNG TƯỚI, DỪNG BÓN PHÂN CÓ NHIỀU ĐẠM.
Nếu chỉ bị trên thân hoặc trên ngọn hoặc lá thì cách xử lý rất dễ, bạn chỉ cần lấy dao thật mỏng, sắc (dao dọc giấy, dao bổ cau, dao lam, dao mổ…) cắt 1 viết XÉO (đừng cắt vuông góc dễ đọng nước) CÁCH CHỖ BỆNH 3cm (3 xen ti mét), sau đó bôi thuốc diệt nấm sền sệt vào.
Trong quá trình điều trị bệnh bạn nên bỏ hết phân tan chậm ra hoặc là tuyệt đối không phun phân có đạm (Vì đạm làm màng tế bào và tế bào biểu bì rất mỏng, dễ bị tổn thương theo kiểu nhà giàu đi chân đất giẵm phải gai mùng tơi cũng thấy đau). Bên cạnh đó nên ngừng tưới hoặc che mưa vài ba ngày.
(Nguyễn Ngọc Hà)

Để hạn chế tác hại của bệnh, bạn có thể áp dụng một số biện pháp sau:

- Không nên trồng những cây lan có triệu chứng đã bị nhiễm bệnh.
- Không nên dùng giá thể là những chất liệu hút nước nhiều, giữ nước lâu như vỏ dừa khô...
- Trước khi trồng, chậu và giá thể phải được khử trùng bằng dung dịch FUGI NANO-Cu pha với nước theo tỷ lệ 40ml/16 lít nước. 1 ngày sau quá trình khử trùng, ta bắt đầu trồng lan vào chậu.
- Ngưng tưới nước và bón phân khi cây đã nhiễm nấm bệnh.

Phòng bệnh thối đen (black rot) trên cây phong lan: Pha FUGI NANO-Cu với tỷ lệ 40ml/16 lít nước, định kỳ 7 ngày/lần. Phun đều lên thân cành và gốc.

Trị bệnh thối đen (black rot) trên cây phong lan: Bước đầu tiên là loại bỏ mô bệnh như trong bài viết của anh Hà. Sau đó pha FUGI NANO-Cu với tỷ lệ 60ml/16 lít nước và phun đẫm từ rễ tới lá, thậm chí là ngâm cả giò lan vào dung dịch. Tuy nhiên, đây chỉ là biện pháp cuối hầu mong cứu chữa những giả hành khó có khả năng sống sót dù đã áp dụng đúng các biện pháp xử lý nêu trên.

Thuốc gì để điều trị bệnh thối đen?

– ĐẦU TIÊN là Aliette 80WP, đặc trị 2 loại nấm này. Hoạt chất Fosetyl – Aluminium được tạo ra là để diệt 2 loại nấm này! (Dĩ nhiên tại Việt Nam hiện nay có mấy chục công ty sản xuất thuốc có hoạt chất Fosetyl – Aluminium, nếu bạn không mua được Aliette thì mang hoạt chất đưa cho người bán thuốc họ sẽ nhận ra. Cá nhân tôi giới thiệu Aliette vì là sản phẩm của tập đoàn Bayer uy tín chất lượng. Còn nhiều công ty rẻ rách khác, xin lỗi tôi không quan tâm). (Hôm nào rảnh tôi sẽ viết 1 bài về chủ đề MUÔN NẺO ĐƯỜNG TÀ, SỰ THẬT TRẦN TRỤI về phân, thuốc cho lan. Không phải cái bao bì óng ánh đều là vàng nhé các bạn!)

Tôi pha 50 gam cho 1 bình 16 lít phun tấn công khi thấy dấu hiệu bệnh trong vườn. Và 33 gam cho 1 bình 16 lít khi phun phòng bệnh.

Để biết thêm thông tin về Aliette (Fosetyl – Aluminium ), bạn hãy nhấn vào trang cá nhân của tôi, tìm bài 28 THUỐC CHO LAN đọc lại nhé! Không đơn giản như vài dòng bên trên đâu. Thuốc này dạng bột, 1 gói 100 gam, vậy chia kiểu gì để chuẩn 2-10 lần đều nhau và bảo quản thế nào? Bài trước tôi chia sẻ rồi, không thèm đọc mất quyền lợi bạn ráng mà chịu.

– THỨ HAI là Antracol 70WP. Hoạt chất Propineb (là một dithiocarbamate kẽm chứa polyme).

Trên bao bì không có ghi là trị 2 loại nấm gây bệnh THỐI ĐEN, nhưng khi tôi tra cứu tác dụng của hoạt chất Propineb và ÁP DỤNG THỰC TẾ TẠI VƯỜN thì thấy nó có thể tiêu diệt được 2 loại nấm này. Pha 50gam cho 1 bình 16 lít. Cũng là 1 sản phẩm của tập đoàn Bayer. Hiện nay trên thị trường có vài công ty RẺ RÁCH nhập hoạt chất Propineb của Trung Quốc về phối trộn và đóng gói rồi bán cho nông dân, nói vậy bạn tự hiểu nhé!

– THỨ 3 là Ridomilgold 68WG (Metalaxyl M 40g/L + Mancozeb 640g/L)

Để tiêu diệt 2 loại nấm này thì có Metalaxyl đặc trị. Có nhiều bạn dùng Ridomilgold và nói rằng thuốc này yếu!
Hoạt chất Metalaxyl M thì không nói yếu hay mạnh, chỉ nói là ĐẶC TRỊ. Tuy nhiên với 40g/L tương đương 4% thì đúng là GÃI NGỨA. Có CHẤT mà không đủ LƯỢNG thì ăn nhằm gì! Vì vậy, bạn nên mua thuốc có hoạt chất Metalaxyl M với trên 95% như MATAXYL thì hiệu quả sẽ trên cả tuyệt vời.

Lưu ý nhỏ đó là hoạt chất này dùng liên tục sẽ bị LỜN (KHÁNG THUỐC) với dịch bệnh. Vì vậy nên đổi thuốc sau 2-3 lần dùng.

* Ba loại thuốc trên bạn hoàn toàn có thể pha ra chậu sau đó ngâm cả giò lan vào chậu 5- 15 phút mà không sợ lan chết. Như thế mới chắc chắn là Nấm sẽ chết triệt để.

Nếu có phun phòng và chữa thì nên phun khắp giàn, cả nền đất và thậm chí cả trên cây cảnh, cây ăn trái và vườn nhà hàng xóm để tránh bớt mầm bệnh lây lan.

Nếu phun để chữa bệnh thì nên 5-7 ngày 1 lần, liên tục phun 3 lần vào sáng sớm hoặc chiều mát. Phun thuốc buổi sáng tốt hơn chiều nhé! Như cá nhân tôi thường phun thuốc lúc 7 giờ sáng (bận lắm thì phun lúc 16h chiều). Phòng bệnh thì tùy thời tiết, mùa bão thì 10 ngày 1 lần, mùa khô thì 20 – 30 ngày 1 lần. Còn có mái nilon thì có khi 2-3 tháng 1 lần.

+ Ngoài ra, bài này tôi giới thiệu thêm với các bạn có con nhỏ, vợ bầu hoặc mẹ già, dùng 1 loại thuốc (gọi là phân thì chuẩn hơn) chuyên PHÒNG VÀ TRỊ 2 loại nấm trên, đó là AGRIFOS 400.

– Agri-Fos 400 diệt bệnh bằng cơ chế kích kháng chủ động (không diệt trực tiếp bằng chất độc, mà kích kháng cây tiết ra chất đề kháng đặc biệt như Phytoalexin, PR-proteins… tấn công tiêu diệt mầm bệnh, tạo tín hiệu báo động cho các tế bào còn lại hình thành hệ thống đề kháng chủ động cho cây). Thuốc giúp sản xuất các chất Polysacharides làm dày vách tế bào, phá vỡ lớp ngụy trang của nấm bệnh giúp hệ thống đề kháng phát hiện và tiêu diệt. Hệ thống này còn có hiệu lực phòng bệnh kéo dài đến 60 ngày và giúp cây chống lại một số tác nhân gậy hại khác.

– Agri-Fos 400 trực tiếp ngăn chặn sự hình thành bào tử của nấm Phytophthora, Pythium, vi khuẩn Erwinia, Veturia… khoanh vùng nhiễm bệnh không cho vết loét lây lan, làm lành vết bệnh do tạo ra Ethylen và enzym lytase phân hủy tế bào chết.

– Agri-Fos 400 gồm 400 g/l momo-potassium phosphonate và di-potassium phosphonate được tổng hợp từ acid phosphorous và phụ gia tạo thành dạng Phosphite PO3 có tác dụng trị bệnh, rất linh động nên dể dàng được hấp thu khi phun qua lá, rễ, tiêm thân, ngâm hom, nhúng cây con, quét vào vết thương…, lưu dẫn mạnh hai chiều trong xylem và phloem đến các bộ phân trong cây, hoàn toàn không độc hại, an toàn cho người, không gây hại vi sinh vật có lợi, không có thời gian cách ly sau thu hoạch.

– Agri-Fos 400 không bị kháng thuốc, giúp cây mạnh khỏe, phục hồi bền vững, tăng năng suất, chất lượng mẫu mã…

– Phosphite trong Agri-Fos 400 khác biệt hoàn toàn với phân bón phosphat vì Phosphite có công thức phân tử là PO³ còn phân bón phosphat có công thức phân tử là PO⁴. Phân phosphate PO⁴ không linh động và không có tác dụng trị bệnh.

Tóm lại là thuốc này an toàn, hôm trước phun, hôm sau hái rau ăn vô tư.

Do là không trực tiếp, NÊN DÙNG AGRIFOS PHUN ĐỊNH KỲ PHÒNG BỆNH. Khi bị bệnh thì nên dùng 1 trong 3 loại trên.

Theo Nguyễn Ngọc Hà

1. Các bài viết liên quan

• Kinh nghiệm cho người mới chơi lan
• Cách trồng lan cơ bản cho người mới chơi
• Cách chăm sóc để phong lan ra hoa đậm màu hơn
• Bón phân cho lan đúng kỹ thuật
• Cách kích thích lan phát triển bền vững
• Cách làm GE bón cho lan hiệu quả
• Chăm sóc lan mùa lạnh
• Hạn chế rụng lá chân lan đơn thân
• Bệnh đốm bông
• Nấm hạt cải gây bệnh trên lan
• Nấm Rhizoctonia gây thối rễ lan
• Bệnh héo úa hay còn gọi bệnh chết chậm
• Bệnh đốm lá lan
• Bệnh Thán Thư - Anthracnose
• Làm mai che mưa cho lan kiểm soát độ ẩm
• Gục thân lan nguyên nhân và cách khắc phục
• Tưới nước đúng cách cho lan vào mùa hè
• Kinh nghiệm trồng lan dưới mái hiên
• Phòng trừ bệnh cho lan vào mùa mưa
• Hướng dẫn cách điều trị bệnh rỉ sắt trên cây lan
• Trồng hoa lan thuỷ canh
• Môi trường phù hợp để trồng hoa lan
• Đánh giá sự phát triển và suy thoái của hoa lan
• Đánh bóng lá lan
• Tưới nước, bón phân cho lan Vanda và Mokara
• Trồng lan trơ rễ
• Atonik công dụng và cách dùng
• Bí quyết giữ lan rừng lâu tàn
• Một số kinh nghiệ chăm sóc hoa lan
• Phương pháp xử lý cây con, tưới nước và hãm cây
• Các loại virus gây hại trên lan
• Một số bệnh có tính lây nhiễm do nấm và vi khuẩn ở lan
• Ruồi vàng hại hoa lan
• Bọ trĩ - bù lạch - rầy lửa hại lan
• Hướng dẫn trồng và chăm sóc hoa lan đơn giản
• Các loại Rệp gây hại cho lan
• Nhện đỏ kẻ thù số một của vườn lan
• Những hiện tượng và bệnh thường gặp trên phong lan
• Ánh sáng ảnh hưởng thế nào đến sự phát triển của hoa lan