Trong tất cả các nhóm lan thương mại, thì việc nhân giống lan hài Paphiopedilum từ hạt được coi là khó khăn và thử thách nhất vì thời gian nảy mầm khá dài.

Tuy nhiên, với sự tiến bộ của khoa học kỹ thuật ngày nay, việc tiến hành nhân giống lan hài trở nên tương đối thuận lợi, trong đó phương pháp gieo hạt trong điều kiện in vitro được xem là phương pháp tốt nhất để gia tăng tỷ lệ hạt lan hài nảy mầm thu được.

Các yếu tố ảnh hưởng sự nảy mầm của hạt lan hài:

- Do trái lan hài dài, nhỏ, số lượng hạt rất ít và không có nhiều dinh dưỡng dự trữ nên ảnh hưởng đến quá trình nảy mầm của hạt. Chính vì vậy mà trong điều kiện tự nhiên hạt lan hài rất khó sinh trưởng.

- Hơn nữa, việc nảy mầm nhanh hay chậm tùy thuộc vào tình trạng của hạt giống trước khi gieo. Quá trình nảy mầm sẽ gặp khó khăn khi hạt giống đang ở tình trạng ngủ (seed dormancy). Do vậy cũng giống như những nhóm lan khác, quá trình chọn hạt làm giống rất quan trọng.

- Ngoài ra, ánh sáng đóng vai trò quan trọng trong sự nảy mầm của hạt giống lan hài. Sự tiếp xúc với ánh sáng sẽ ức chế sự nảy mầm và có thể dẫn dến hiện tượng ngủ của hạt. Tuy nhiên, không phải tất cả các hạt đều cần giai đoạn tối để nảy mầm, mà thật sự có một vài loài sẽ nảy mầm nhanh hơn nếu tiếp xúc với ánh sáng. Điều này có thể là do sự ảnh hưởng di truyền của vỏ hạt và phấn hoa của cây mẹ.

Quá trình nhân giống lan hài từ hạt trong điều kiện in vitro:

Chọn giống:

Cũng giống như những nhóm lan khác, trước tiên cần chọn cây mang trái và cây mang nhụy để tiến hành lai tạo. Sau một thời gian hoa nhanh chóng héo tàn; bầu hoa phát triển to dần và tạo trái. Tùy thuộc vào điều kiện nuôi cấy và đặc điểm của từng loài mà vỏ hạt trưởng thành trong khoảng 9 - 12 tháng.

Thời điểm chọn trái để lấy hạt làm giống rất quan trọng. Thời gian chính xác để thu hoạch hạt chỉ có thể học từ kinh nghiệm và đòi hỏi có sự quan sát cẩn thận vỏ hạt hàng ngày và chú ý ngày thụ phấn. Cách tốt nhất để quan sát sự trưởng thành của vỏ hạt là khi phát hiện có sự thay đổi màu từ xanh sang vàng. Khi sự thay đổi này xảy ra, là thời gian để cắt vỏ hạt và di chuyển chúng đến phòng thí nghiệm để gieo hạt. Trong trường hợp chưa thể gieo cấy hạt ngay, cần bảo quản hạt trong giấy nhôm và lưu trữ ở nhiệt độ 4oC. Có thể bảo quản hạt trong vòng 12 tháng, tuy nhiên sau thời gian này tỷ lệ nảy mầm sẽ giảm đáng kể.

Chọn những trái có kích thước to, không dị dạng, không sâu bệnh để lấy hạt giống. Sau đó, hạt được gieo cấy lên môi trường có chứa đường, agar và các nguyên tố vi lượng khác để nảy mầm.

Chuẩn bị môi trường gieo hạt:

Ngay khi đã thu nhận hạt, bước kế tiếp là tìm môi trường thích hợp để hạt nảy mầm. Các nhà nghiên cứu cho rằng môi trường RE cải tiến (Robert Ernst modified) rất thích hợp cho hạt lan Paphiopedilum nảy mầm.

Thành phần môi trường bao gồm:

+ 37 mg/l EDTA (Chelating agent)

+ 25 mg/l Ferrous sulphate (FeSO₄. 7H₂O)

+ 150 mg/l Calcium nitrate (Ca(NO₃)₂ . 4H₂O)

+ 150 mg/l Ammonium sulphate ((NH4)₂SO₄)

+ 400 mg/l Ammonium nitrate (NH₄NO₃)

+ 400 mg/l Potassium nitrate (KNO₃)

+ 300 mg/l Potassium phosphate (KH₂PO₄)

+ 100 mg/l Magnesium nitrate (Mg(NO₃)₂. 6H₂O)

+ 20 g/l Saccharose

+ 2 g/l Vegetal Carbon

+ 8 g/l Agar

(Pha trong 1 lít dung dịch, điều chỉnh pH dao động trong khoảng 6-7).

Khử trùng hạt:

Hạt được khử trùng rất dễ dàng và hiệu quả trong dung dịch calcium hypochlorite (5g/100ml) trong khoảng 3 phút.

Nảy mầm:

Sau khi khử trùng, cấy hạt giống vào chai chứa môi trường RE cải tiến đã chuẩn bị như trên. Đặt các chai trong tối từ 6 - 8 tuần để gia tăng tỷ lệ nảy mầm và gia tăng kích thước của protocorm. Đa số các hạt lan Paphiopedilum sẽ nảy mầm trong khoảng 6 - 8 tuần, như loài P. niveum trong 6 tuần; loài P. druryi, P. glanduliferum, P. stonei trong 8 tuần và loài P. supardii trong 7 tuần, riêng có loài P. delenatii sẽ nảy mầm trong 2 tuần.

Đầu tiên các hạt sẽ phình ra, sau đó chuyển sang trắng và sớm chuyển sang màu xanh. Cuối cùng là chúng phát triển thành các protocorm và phát triển thành lá và rễ.

Cấy chuyền:

Khi lá đầu tiên xuất hiện trên protocorm thì chúng cần được cấy chuyền. Cây con nhỏ cần được chuyển vào môi trường RE cải tiến có bổ sung 100g/l chuối (đã được xay nhuyễn) để gia tăng tốc độ phát triển.

Chuyển cây con ra vườn ươm:

Khi các cây con cao khoảng 5cm, ta lấy ra khỏi bình và rửa sạch với nước để loại bỏ tất cả agar dính trên rễ, nhằm tránh nhiễm nấm gây hại. Sau đó là tiến hành vô chậu cho cây và chăm sóc.

1. Các bài viết liên quan

• Nhân giống lan Hài Đỏ - Paphiopedilum delenatii
• Kinh nghiệm trồng lan hài Paphiopedilum
• Cách trồng lan hài cho người mới chơi lan
• Trồng và chăm sóc Lan hài
• Các điều kiện trồng và chăm sóc Lan Hài - Paphiopedilum
• Giới thiệu về lan Hài - Paphiopedilum
• Kỹ thuật trồng lan hài
• Những khuyến cáo dành cho người mới chơi lan hài Paphiopedilum
• Các giống lan Hài Việt Nam
• Lan hài Trần Liên - Paphiopedilum Tranlienianum
• Lan hài râu - Paphiopedilum dianthum
• Lan Hài Hằng - Paphiopedilum hangianum
• Lan Hài Vân - Paphiopedilum callosum
• Lan Hài Đài cuốn - Paphiopedilum appletonianum
• Lan Hài Kim - Paphiopedilum Villosun
• Lan hài lục - Paphiopedilum barbigerum
• Lan hài đốm - Paphiopedilum concolor
• Lan hài hồng - Paphiopedilum delenatii
• Lan hài hương duyên - Paphiopedilum emersonii
• Lan hài lục - Paphiopedilum gratrixianum
• Lan Hài xanh - Paphiopedilum malipoense
• Lan hài đỏ - Paphiopedilum delenatii
• Hài mốc hồng - Paphiopedilum Micranthum
• Hài mốc vàng - Paphiopedilum Armeniacum
• Lan Hài việt - Paplliopedilum Vietnamense
• Lan Hài hê len - Paphiopedilum helenae
• Hài xuân cảnh - Paphiopedilum Canhii
• Lan hài tía - Paphiopedilum purpuratum
• Lan Hài lông - Paphiopedilum hirsutissimum
• Lan hài mới phát hiện từ Lào Paphiopedilum rungsuriyanum
• Lan hài vàng - Paphiopedilum villosum
• Lan hài Henry - Paphiopedilum henryanum
• Lan hài Việt Nam - Paphiopedilum Vietnamense
• Lan Hài sống trên thân cây
• Lan Hài Paphiopedilum Sanderianum
• Chuyện chưa kể về loài lan hài mang tên Bác
• Giá thể trồng lan hài và những ưu nhược điểm của chúng
• Trồng lan hài đốm - Paphiopedilum concolor
• Kinh nghiệm trồng lan Hài